WADY WYMOWY

SYGMATYZM

to nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych.(ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż).
Przyczyny sygmatyzmu:

1. nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych, głównie języka ( język zbyt duży, gruby, krótkie wędzidełko podjęzykowe), zniekształcenie zgryzu, które powoduje brak dentalizacji ( zgryz otwarty na pierwszym miejscu, lecz również przodozgryz i tyłozgryz), anomalie zębowe (trwałe bądź przejściowe w okresie wymiany uzębienia), rozszczep podniebienia, który powoduje niedostateczne zamknięcie jamy nosowej przez podniebienie miękkie (seplenienie nosowe).
2. niska sprawność narządów artykulacyjnych- zwłaszcza języka, którego mięśnie mogą być zbyt słabe lub zbyt mocno napięte; brak pionizacji języka co powoduje „infantylne połykanie” ( podczas przełykania język znajduje się przy dolnych zębach, a nie przy wałku dziąsłowym), a to sprzyja wysuwaniu go w trakcie artykulacji między zęby, czyli tak zwanej wymowy międzyzębowej.
3. upośledzenie słuchu w zakresie tonów wysokich, czyli tych właśnie, które stanowią o barwie głosek dentalizowanych. Prowadzi to do niedostatecznego różnicowania tych głosek. Obniżenie słyszalności – nawet niewielkie – gdy wystąpi w okresie rozwoju mowy może spowodować wadliwą wymowę głosek: s, ś, sz.
4. częste choroby górnych dróg oddechowych. Niedrożność nosa zmusza do oddychania ustami, a to sprzyja wysuwaniu języka.

 

 

 

 

 

ROTACYZM

to nieprawidłowa wymowa głoski "r".
Przyczyną rotacyzmu może być nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych, głównie języka, który może być zbyt duży, gruby, zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, co ogranicza sprawność języka, anomalie podniebienia twardego-podniebienie gotyckie, to znaczy zbyt mocno wysklepione, zbyt wysokie. Naśladowanie nieprawidłowych wzorców, niedostateczne słuchowe różnicowanie dźwięków.

MOWA BEZDŹWIĘCZNA

(ubezdźwięcznienie) to: nieumiejętność realizowania głosek dźwięcznych, zanik lub brak dźwięczności w danym fonemie zaburzenia w realizacji dźwięczności, które polegają na nie wymawianiu głosek dźwięcznych ( wyjątek stanowią samogłoski oraz spółgłoski sonorne: r,l,m,n,j,ń) zastępowaniu ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi lub myleniu obu szeregów.
Zastępowanie spółgłosek dźwięcznych bezdźwięcznymi pojawia się jako wada samodzielna lub w połączeniu z innymi zaburzeniami artykulacji. Z reguły towarzyszą jej błędy w pisaniu i czytaniu.
Przyczyny mowy bezdźwięcznej:
-niedokształcenie słuchu fonematycznego,
-zaburzenia słuchu,
-trudności koordynacji pracy wiązadeł głosowych z artykulacją nasady,

- zakłócona praca mięśni przywodzących i napinających wiązadła głosowe, warunkujące ich drgania,
-niedokształcenie kinestezji mowy,
-uszkodzenie centralnego systemu nerwowego,
Przy mowie bezdźwięcznej z reguły występuje obniżenie napięcia mięśniowego, wargi i policzki są wiotkie, głos cichy, monotonny i bezbarwny.
Korekta jest dość długotrwała ze względu na występujące trudnościw pisaniu i czytaniu, liczbęodkształconych dźwięków i utrudnienia związane z automatyzacjątych dźwięków w sylabach, wyrazach i w większych jednostkach.

 

KAPPACYZM

to zaburzona wymowa głoski k i ki. Wyraża się np. zamianą k głoską t lub jego opuszczaniem.
Przyczyną tych zaburzeń mogą być:
-niska sprawność ruchowa języka
-zła praca języka – zwłaszcza jego tylnej części – wynikająca z ograniczonych możliwości fizjologicznych powoduje, że zamiast wysklepienia się tylnej części języka i zwarcia z podniebieniem miękkim, szczególnie gdy po k, g występuje któraś z samogłosek szeregu przedniego np. e, i, to miejsce zwarcia przesuwa się do przodu jamy ustnej.

RYNOLALIA

(nosowanie) zachodzi wówczas, gdy głoski nosowe wymawiane są jak głoski ustne i jest to wtedy nosowanie zamknięte lub odwrotnie, gdy głoski ustne są wymawiane jak głoski nosowe, tzn. łączą się z rezonansem nosowym, co określamy mianem – nosowanie otwarte.
Zarówno nosowanie otwarte, jak i zamknięte można podzielić na funkcjonalne i organiczne. Podział ten uwzględnia przyczyny wywołujące rynolalię:
-nosowanie funkcjonalne może być spowodowane brakiem kontroli słuchowej,
-nosowanie organiczne to wymowa nosowa spowodowana rozszczepem podniebienia, zbyt krótkim podniebieniem miękkim lub jego wrodzonym niedorozwojem.
Przyczyny:
-przy nosowaniu zamkniętym – przejście do jamy nosowej jest zamknięte (niedrożne) na skutek: przerostu śluzówki nosa, obrzęku przy ostrych stanach kataralnych, przerostu trzeciego migdałka, polipów, skrzywienia przegrody nosa. Wymienione przyczyny sprawiają, że wszystkie głoski są wymawiane z rezonansem ustnym. Warunkiem poprawy wymowy jest zlikwidowanie przyczyny (np. zabieg operacyjny lub leczenie stanów kataralnych).
-przy nosowaniu otwartym – przejście do jamy nosowej cały czas jest otwarte z powodu: rozszczepów podniebienia (czasem niewidocznych, bo podśluzówkowych), krótkiego podniebienia, nieprawidłowej pracy pierścienia gardłowego, co powoduje, że wszystkie głoski mają zabarwienie nosowe. Nosowanie otwarte powstaje w wyniku niedostatecznego oddzielenia jamy ustnej od jamy nosowej i dlatego pojawia się rezonans nosowy największy – w wypadku samogłosek – przy u,i, najmniejszy przy a.
Przy wymowie wszystkich spółgłosek miejsce artykulacji zostaje przesunięte do tyłu, w kierunku podstawy języka, tylnej ściany gardła i krtani.
Przy nosowaniu otwartym największemu zniekształceniu ulegają spółgłoski szczelinowe i zwarto-szczelinowe. Wszystkie głoski, niezależnie od sposobu ich realizacji wymawiane są z silnym zabarwieniem nosowym.

JĄKANIE

stanowi osobną grupę wad wymowy. Powstaje ono zwykle w wieku przedszkolnym, a ujawnia się wtórnie lub nasila w okresie dojrzewania.
W toku kształtowania się mowy istnieje szczególna podatność na wszelkie jej zaburzenia, bowiem wchodzą w grę ogólna ruchliwość dziecka, szybkie wzbogacanie słownika oraz rozwój myślenia. Rozumienie mowy rozwija się szybciej niż umiejętność wysławiania. Reagując zwykle emocjonalnie, dziecko nie może wyrazić swoich myśli. Czuje, że nie potrafi mówić płynnie, że musi powtarzać wyrazy dopóty, dopóki nie zjawi się inny wyraz, który nie sprawi mu trudności. Powstaje dysproporcja pomiędzy tym, co dziecko chciałoby, a co może powiedzieć. Jest ona źródłem napięć, które – przy braku rozumnej pomocy i życzliwości otoczenia – pogłębiają się i w końcu towarzyszą każdej wypowiedzi dziecka.
Jąkanie – najogólniej mówiąc – polega na zaburzeniu koordynacji pracy narządów oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego. Obserwuje się wzmożone napięcie mięśni związanych bezpośrednio lub pośrednio z aktem mowy. Dodatkowe skurcze mięśni oddechowych obejmują przede wszystkim przeponę. Mogą one pojawiać się w czasie wdechu i wydechu. Oddech jest krótki, przerywany lub przeciwnie – strumień powietrza bywa zatrzymany. Pacjent często mówi na wdechu.
Skurcze mięśni fonacyjnych uniemożliwiają rozwarcie strun głosowych. Struny zaciskają się, zachodzą jedna na drugą, głos wydobywa się z trudem, przy dużym oporze. Może zresztą nie dojść do zwarcia strun głosowych; stąd długie przerwy w mówieniu lub mowa szeptem.
Wzmożone napięcie mięśni fonacyjnych i artykulacyjnych uniemożliwia ich właściwe ruchy. Napięcia te (skurcze toniczne-blok) powstają przy głoskach zwartych, np. dziecko nie może płynnie powiedzieć wyrazu koza, gdyż wypiera początkowy dźwięk k (k-k-koza). Natomiast przy skurczach klonicznych ten sam ruch jest powtarzany kilka razy (powtarzanie sylab). W naszym przykładzie: ko-ko-koza.
Mowa jąkających się jest wybuchowa lub odwrotnie – monotonna, cicha, często z zabarwieniem nosowym.