ETAPY ROZWOJU MOWY DZIECKA

Rozwój mowy według L. Kaczmarkamożna podzielić na cztery etapy:

• okres melodii (od urodzenia do 1 roku życia),
• okres wyrazu (od 1 do 2 roku życia),
• okres zdania (od 2 do 3 roku życia),
• okres swoistej mowy dziecięcej (od 3 do 7 roku życia).

 Okres melodii

Na początku charakteryzuje się krzykiem. Za jego pomocą dziecko sygnalizuje matce swoją potrzebę (głód, dyskomfort z powodu zimna czy mokrej pieluszki). Dziecko kojarzy, że za każdym razem gdy zaczyna krzyczeć pojawia się matka. To właśnie jest pierwsze porozumienie, a zarazem ćwiczenie narządu oddechowego.

W 2 - 3 miesiącu życia pojawia się odruch bezwarunkowy tzw. głużenie (gruchanie), które jest jednakowe na wszystkich kontynentach oraz występuje u dzieci głuchych. Głużenie charakteryzuje się wydawaniem przez niemowlę różnych dźwięków, a w tym samogłosek, spółgłosek, grup spółgłoskowych i samogłoskowych oraz towarzyszącymi im nieskoordynowanymi ruchami ciała i kończyn. Gruchanie występuje wówczas, gdy dziecko jest zadowolone i odprężone.

G. Demelowa pisze za L. Kaczmarkiem, że najłatwiej powstają wówczas dźwięki typu: g, k, gli, kli, tli. Okres ten jest przygotowaniem narządów artykulacyjnych do wydawania podstawowych dźwięków. H. Spionek twierdzi, iż w mózgu powstają wówczas pierwsze skojarzenia między dźwiękami a ruchami aparatu artykulacyjnego.

Około 6 miesiąca dziecko przechodzi w kolejną fazę rozwojową, a mianowicie w okres gaworzenia. Gaworzenie jest odruchem warunkowym i charakteryzuje się zamierzonym wydawaniem i powtarzaniem dźwięków. Na początku tego okresu pojawiają się pierwsze sylaby (ma, ta, ba, później: ma - ma, ta - ta, ba - ba), które dziecko powtarza wielokrotnie, ale nie przypisuje im konkretnego znaczenia. Z końcem pierwszego roku życia wypowiada już 2 - 3 wyrazy (mama, baba, tata).

Okres wyrazu

Dziecko potrafi wypowiedzieć wszystkie samogłoski z wyjątkiem nosowych „ą”, „ę” oraz spółgłoski: wargowe p, b, m; przedniojęzykowo - zębowe: t, d, n; tylnojęzykowe k, g i środkowojęzykowe ś, a czasami też ć. Pozostałe spółgłoski zastępuje innymi, podobnymi. W tym okresie cechą charakterystyczną jest to, iż dziecko wypowiada tylko pierwszą lub ostatnią sylabę wyrazu. Wyraz pełni w tym momencie funkcję zdania.

Okres zdania

Dziecko używa następujących głosek: wargowe p, pi, b, bi ,m mi; wargowo - zębowe: f, f, w, wi; środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź, ń, ki, gi; tylnojęzykowe: k, g, ch; przedniojęzykowo - zębowe: t, d, n; przedniojęzykowo – dziąsłowe: l. Z końcem tego okresu mogą pojawić się również głoski: s, z, c, a także: sz, ż, cz, dż.

Okres ten charakteryzuje się tym, iż dziecko nie potrafi wyartykułować niektórych głosek, ale wie jak dana głoska powinna brzmieć i jest w stanie wyróżnić ją w wyrazie.
Dziecko tworzy dwuwyrazowe zlepki zdań np. „baba koko” – które w konkretnej sytuacji są komunikatywne dla odbiorcy. Wraz z biegiem rozwoju, zlepki wyrazowe przekształcane są w równoważniki zdań. Znaczenie ich jest już bardziej przejrzyste, ale nadal są ściśle powiązane z kontekstem sytuacyjnym.

Okres swoistej mowy dziecięcej

Mowa dziecka nie jest jeszcze doskonała. Występują kontaminacje (tworzenie wyrazu z 2 - 3 innych, np. słowo „zakluczyć” oznacza wyrażenie „zamknąć drzwi”), neologizmy (np. dziecko nazywa fontannę - „tryskawicą”), przestawianie głosek (metatezy, np. „kordła”), uproszczenia grup spółgłoskowych (substytucja). Pod koniec 4 roku życia dziecko potrafi wypowiedzieć już głoski s, z, c, dz, r, sz, cz, ż, dż.

 

Rozwój mowy Według M. Cohena:

9 - 10 miesiąc życia

Pojawienie się pierwszych form kontaktu z otoczeniem. Charakteryzują się one pomrukami, mlaskaniem i występowaniem słów typu: mama, tata.

14 - 18 miesiącu życia

Zwielokrotnienie form kontaktu. Słowa stają się zrozumiałe dla otoczenia.

18 miesiąc życia

Pojawienie się elementów wiążących. Liczba słów w tym okresie wzrasta do 200.

… niebawem.

Ukazanie się form gramatycznych.

"Badanie pierwszych etapów rozwoju mowy dziecka - od pierwszych prób porozumiewania się aż do nabycia właściwej struktury gramatycznej języka ojczystego - wykazuje, że rozwój ten jest związany ze stopniowym rozwojem naśladownictwa, analizy i rozumienia stosunków rzeczywistości." Ważnym czynnikiem w rozwoju mowy jest poziom umysłowy dziecka oraz poziom kulturalny środowiska w którym się wychowuje, zwłaszcza środowiska rodzinnego.

ARTYKULACJA

• 2 miesiąc: głużenie,
• 3 miesiąc: okres intonacji,
• 8 miesiąc: gaworzenie,
• 10 miesiąc: sylaby da, pa, na,
• 1 rok: słowo: mama,
• 15 miesiąc: 5 wyrazów,
• 18 miesiąc: 8 - 10 wyrazów,
• 21 miesiąc: 20 wyrazów,
• 2 lata: wypowiedzi dwuwyrazowe - 1 zdanie,
• 3 lata: pojawiają się czasowniki, mowa dziecinna, potrafi użyć słowa "ja", używa 100 - 200 wyrazów,
• 4 lata: odmienia czasowniki, nieopanowane w pełni używanie nazw kolorów,
• 5 lat: zespół uproszczeń fonematycznych, język poprawny.

ROZUMIENIE

• 7 miesiąc: rozumienie pewnych wyrazów,
• 9 miesiąc: rozumienie znaku językowego - 1 wyrazu;
• 1 rok: rozumie 3 lub więcej wyrazów;
• 2 lata: 500 – 1000 wyrazów;
• 3 lata: 1000 – 18000 słów, rozróżnianie barw i ich nazw,
• 4 lata: 1500 – 2000 wyrazów,

5 lat: 2000 – 2600 wyrazów;

 

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY ROZWOJEM MOWY A ROZWOJEM FIZYCZNYM

FAZA	UMIEJĘTNOŚĆ
GŁUŻENIE	UNOSZENIE GŁOWY
GAWORZENIE	SIADANIE
OKRES WYRAZU	WSTAWANIE